Алтайн цэнхэр говийн
Алаг манан хаяа
Ижий ааваас заяасан
Элэг зүрхний уяа
Ачит манлай төрийн
Ачлал гийсэн туяа
Шижир нарны доорхи
Шинэ сайхан хөдөө
Уул усны нэр нь цагаан
Унаган нутаг минь Баянцагаан
Бахар, Цэцэн, Баянцагааны
Байц цавчим уулсын хангай
Унтаа, Тоором, Цав, Цахирын
Уужим цайдам тал хоолой
Цагаан бургас, Баянбулагийн
Цацлах мянган усны харгиа
Ян хадны сүмбэр зулайд
Янгир аргалын эвэр даргай
Угаас үзэсгэлэнт байгаль нь баян
Унаган нутаг минь Баянцагаан
Шалын хоолой, Тариатын хярд
Холын отроор идээшиж дассан
Хоньчин баатар Дамдины Жанарын
Хотлох өвөлжөө нь "Харын үзүүр"
Урд, хояд зуслангийн цэцгэнд
Улаа булхам тоглож өссөн
Барилгачин баатар Жанцангийн Ишгэнхүүгийн
Багын нутаг нь"Шар мухар"
Улс даяр цуутны өлгий
Унаган нутаг минь Баянцагаан
Алдар нь түгсэн баатруудын гаргасан
Ариун цагаан хөдөлмөрийн замаар
Гарамгай амжилтааа дуурсган тодорсон
Гавъяат нэгдэлчин Ёндонгийн Сүрэндулам
Шижгэр амжилтын эзэд сайчуудын
Шилийг даран улаалж яваа
Алтай нутгийн нэртэй малчин
Аварга хоньчин Сэрээтэрийн Монгол
Удам дүүрэн ажилсаг түмэн
Унаган нутаг минь Баянцагаан
Дэл сүүлэндээ нар тоглуулан
Дэргэтэл хатирах хээр адууд
Зэл уяандаа хүрэнтэн багшрах
Зэндмэнэ эрдэнэ үхэр, тэмээд
Өргөн талаар сувдран налайх
Өөхөн бөмбий цагаан хоньд
Аараг хүрэмийн элгэнд цахилах
Алтай,донын харлаг ямаад
Уул усны нэр нь цагаан
Удам бүлийн сэтгэл нь цагаан
Угтах ирээдүйн зам нь цагаан
Унаган нутаг минь Баянцагаан
Зохиогч: До.Халзан
Sunday, November 27, 2011
Tuesday, October 25, 2011
Баянхонгор аймаг
Баянхонгор нь Монгол улсын аймаг юм. 1941 онд байгуулагдсан, 115977 км² нутагтай.
Газар нутаг
Баянхонгор аймаг нь Монголын баруун өмнөд хэсэгт Хангайн нурууны өмнөх өндөрлөг, Говь-Алтайн нурууны уулс, Алтайн өврийн говийг хамран говь хангайн бүсийг дамнан оршдог аймаг юм. Иймд нутаг нь уул тал хөндий хосолсон хэлбэр бүхий гадаргатай юм. Нутгийн хамгийн өндөр цэг нь Говь-Алтайн нурууны оргил 3957 м өргөгдсөн Их богд бөгөөд хамгийн нам цэг нь Алтайн өвөр говьд 750 м өндөр юм. Зээрэнгийн хөндий, Номингийн говь зэрэг Алтайн өврийн их говиуд бий. Говь-Алтайн ууланд 1957 онд газар хүчтэй хөдөлж, Ихбогд, Баянцагааны араар 300 орчим км үргэлжилсэн их хагархай гарсан юм. Баянхонгор аймгийн нутагт чулуун нүүрс, алт, барилгын материал элбэг байдаг. Байдраг, Түй зэрэг томоохон гол мөрдтэй, Бөөнцагаан, Орог нуур, Хөх нуур зэрэг том нууруудтай. Мөн 95 хэм хүрдэг халуунтай Шаргалжуутын рашаан болон Үхэг рашаан, Хүрэмт рашаан, Халиут рашаан, Өргөөтийн рашаан гэж сайн рашаанууд бий. Баянхонгор аймгийн нутгийн хойд хэсэгт уулын хар шороон ба нутгийн хөрс, дунд хэсгээр нь тал хээрийн хүрэн хөрс, урд хэсгээр нь говийн саарал хөрс тархжээ.Уур амьсгал
Баянхонгор аймагт агаарын дундаж температур нь жилд -0.7° бөгөөд 1 сард -18.4° хүйтэн, 7 сард 15° дулаан болдог. Жилд дунджаар 216.3 мм тунадас унана. Агаарын даралтын дундаж нь 1 сард 812 мм, 7 сард 808.5 мм байна. Салхины хурд жилийн дундажаар 3.1 м/с бөгөөд хамгийн их салхитай, 5 сард 3.9 м/с хүрнэ.Амьтан ургамал
Нутгийн хойд хэсэгт ойт хээрийн ургамал, дунд ба урд хэсгээр нь хээрийн говийн ургамал тархжээ. Гоёо, цулхир, вансэмбэрүү, лидэр, алтан гагнуур зэрэг ховор ургамал бий. Баянхонгор аймгийн нутагт манай орны байгалийн энэ гурван бүсэд оршдог амьтад тарвага, үнэг, чоно, ирвэс, аргаль, бор гөрөөс гээд бараг цөм бий.Сумд
- Баянхонгор сум
- Баацагаан сум
- Баянбулаг сум
- Баянговь сум
- Баянлиг сум
- Баян-Овоо сум
- Баян-Өндөр сум
- Баянцагаан сум
- Богд сум
- Бөмбөгөр сум
- Бууцагаан сум
- Галуут сум
- Гурванбулаг сум
- Жаргалант сум
- Жинст сум
- Заг сум
- Өлзийт сум
- Хүрээмарал сум
- Шинэжинст сум
- Эрдэнэцогт сум
| |||||
 | |||||
| Байгуулагдсан | 1941 | ||||
| Аймгийн төв | Баянхонгор | ||||
| Газар зүй • Нийт • Хамгийн өндөр цэг | 115,977.5 км² Их Богд | ||||
| Хүн ам • Нийт (2006) • Нягтшил | 82,088 0.71/км² | ||||
| Утасны код | +976 (0)144 | ||||
| Машины код | БН- ; БХ- ; | ||||
| ISO 3166-2 | MN-069 | ||||
| Цахим сүлжээ | bayankhongor.mn | ||||
Соёмбо
Соёмбо нь Занабазарын зохиосон, Монгол, Санскрит, Төвд үг бичихэд зориулагдсан бичиг юм.Соёмбо үсэг
Соёмбо үсгийн бичлэг нь зүүнээс баруун тийш бичих журамтай бөгөөд зурлага нь хичээнгүй бичгийн хэлбэрийг баримтална. Эл үсгээр бурхны шашны цөөн бус ном судар бичигдсэн гэх мэдээ байх боловч харамсалтай нь уламжлан хадгалагдаж ирсэнгvй. Энэ нэгэн зүйл үет үсэг нь зурлага их төвөгтэй байснаас болж их дэлгэрсэнгүй.
Соёмбо тэмдэг
"Соёмбо" хэмээх Санскрит үг нь "Өөрөө гарсан гэгээн" гэдэг утгыг агуулдаг бөгөөд улс төр, гүн ухаан, шашны олон бэлгэдлийг агуулсан. Соёмбо нь ертөнцийн үүсэх эх сурвалж хэмээн дорно дахины гүн ухаанд үздэг хий, гал, шороо, ус гэсэн язгуур махбодуудыг дор нь байрлуулж, сав ертөнцийн оршлыг бэлэгдсэн шороо, ус, гал, хий огторгуйг дээр нь дүрслэн, дунд нь шим ертөнц буюу хүний арга билгийг дүрсэлжээ.
Улс төрийн бэлгэдэл нь, Соёмбын дээд талд нь айл өрх, улс хотлоороо өнгөрсөн-одоо-ирээдүйд үүрд мандан бадрахыг, Нар Сар нь монголын ард түмэн цэцэглэн хөгжих, Гурвалжин нь сум мэт хурц эрэмгий байхыг, Дундах загас нь өнөр өтгөн, сонор соргогийг, Хажуугийн босоо шугам нь хэрэм мэт бат бөх байхыг төсөөлдөг. Соёмбын бам үсэг нь арга билэг хослохыг, доорх бадам нь язгуурын төр шашнаа мандуулан хөгжүүлэхийг бэлэгджээ.
Ийнхүү Соёмбо сүлд нь дорно дахины төр, улс үндэстний болон гүн ухааны бүх бэлгэдлийг өөртөө багтаасан тэмдэг юм.
Эх сурвалж: http://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BE%D1%91%D0%BC%D0%B1%D0%BE
Subscribe to:
Posts (Atom)